Un revista-laboratorio dedicá na poesía, proza, ciencia, arte, música, historia, política na papiamentu
El amor, madre, a la patria
No es el amor ridículo a la tierra
Ni a la hierba que pisan nuestras plantas.
Es el odio invencible a quien la oprime.
Es el rencor eterno a quien la ataca.

Jose Martí

3/27/2008

Palabra di Día: Agenda

Vocablo originado en el verbo latino ago, agere (llevar, conducir, empujar, hacer andar, hacer). De su participio activo, agens, agentis (se formó en castellano hacia el siglo XVI agente y, en el siglo XVII, agencia y agenciar.

Agenda apareció en francés en el siglo XIX, con el sentido de ‘las cosas que se deben hacer’ y la encontramos por primera vez en castellano en 1855 con idéntico significado. En los últimos años, se advierte en algunos países el empleo del verbo agendar ‘fijar día y hora para una determinada actividad, marcar una cita o registrarla por escrito’, formado de la misma manera que agenciar.

3/26/2008

Palabra di Día - Sinalefa

Llamamos 'diptongo' al conjunto formado por dos vocales que van juntas y se pronuncian en una misma sílaba, como en 'agua', 'puerto', 'aire'. La sinalefa es algo parecido al diptongo (o a veces al triptongo): es la unión de dos o tres vocales que están al final de una palabra y al comienzo de la siguiente, que se pronuncian juntas, como en esta rima de Gustavo Adolfo Bécquer:

Yo sé un himno gigante y extraño

que anuncia en la noche del alma una aurora

y estas páginas son de ese himno

stas páginas son dse himno

cadencias que el aire dilata en las sombras.

Podemos observar aquí que algunas diferencias entre el diptongo y la sinalefa van más allá del hecho de que las vocales estén en palabras diferentes: a) la e y la a de ‘que anuncia’ no podrían formar diptongo según la normativa, puesto que se trata de dos vocales fuertes; b) las e de ‘de ese’ y de ‘que el’ no forman diptongo, sino que se funden en la pronunciación, como ocurre también con las a de ‘una aurora’; c) la ortografía no toma en cuenta la sinalefa, que está vinculada más bien a la rítmica, mientras que el diptongo es considerado en la normativa de tildación .

La palabra proviene del griego synaloiphé 'mezcla', 'unión', 'conjunción', formada por syn 'con' y aleiphó 'unir', 'juntar', y nos llegó a través del latín synaloepha.

En la Gramática de la lengua castellana, que Antonio de Nebrija presentó a Isabel la Católica en 1492, ese autor definía así la sinalefa:

Sinalefa es cuando alguna palabra acaba en vocal y se sigue otra que comienze eso mismo en vocal, echamos fuera la primera de ellas, como Juan de Mena: "Paró nuestra vida ufana", por "vidufana", y llámase sinalefa, que quiere decir apretamiento de letras.

3/25/2008

Poesía Vertical XI-1

Prólogo di un texto qu nós ta ignorá,
nós ta scirbi bida
riba un soporte mas frágil qu papel,
riba un sustancia mas huidiso[1] qu awa,
cu e sensashón ireprimíbel
qu e prólogo ey tá decididamente innecesario.

¿Lo tá acaso tambe innecesario
e texto qu nós ta prologá?
Y si tá asina,
¿pa quico y pa quen a scirbi’é?

¿O aínda no a scirbi’é
y tá nós t’esnán qu méster redacté?

¿O e prólogo y e texto tá intercambiábel
y e prólogo por conbirtié den texto
o e texto reducí na prólogo?

Roberto Juarroz


© 2008 Papiamentu Bibu


[1] Adhetivo. Di e verbo hui. Evasivo, tímido.



E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

Poesía Vertical X - 39

Un lugá ta entregá curpa so
n’esún qu a sinti’é so den je.
Un ciudad, un mondi o nada.

Tal bes mescos ta ocurí
cu tur cos
y tá necesario di a sinti so den algu
pa por contenele.

E soledad promé qu loque ta stima
tá e único condishón imprescindíbel,
e único premisa bálido pa amor.

Roberto Juarroz


© 2008 Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/24/2008

Palabra di Día: Pascua (Pascu di Resurecshón)

Una de las fiestas más solemnes de los hebreos, que celebraban a la mitad de la luna de marzo la libertad del cautiverio de Egipto. En la Iglesia católica, es la fiesta solemne de la resurrección de Cristo, que se celebra el domingo siguiente al primer plenilunio posterior al 20 de marzo. Oscila entre el 21 de marzo y el 25 de abril. Pascua es una de las palabras más antiguas que han llegado hasta nosotros. Nacida como pesah en el antiguo pueblo de Israel, pasó al griego como paska, por cruce con el latín pascuum (lugar de pastura, en alusión al fin del ayuno). La voz griega pasó al latín como pascha, que en latín vulgar se convirtió en pascua, como llegó al español. La fiesta hebrea del Pesah celebra la liberación del pueblo judío, que estaba cautivo en Egipto, y esa tradición fue seguida por los cristianos para festejar la resurrección de Jesucristo, tres días después de su muerte en la cruz. En lengua hebrea, pesah significa ‘saltear’ o ‘pasar por alto’, en referencia al hecho de que el ángel exterminador enviado por Jehová salteó las casas de los judíos, cuyas puertas habían sido marcadas por orden divina. La primera documentación del uso de esta palabra en nuestro idioma data de 1090. En tiempos modernos, se ha usado también para designar en español a la Navidad, aunque este uso no se repite en otras lenguas romances, ni siquiera peninsulares, excepto en el italiano pasqua minore.

3/22/2008

Sermon di Reverendo Jeremiah Wright den Contexto (sémper den contexto)

Aqui nós ta presentá e video completo di Reverendo Wright tocante 9/11. Esún qu a sigui e asuntu di Barack Obama relashoná cu reverendo Wright, y a mira e córtonan adaptá y manipulá pa CNN, Fox y MSNBC, lo haña e video aquí "refrescante".




Como ñapa
Michael Pfleger na defensa di Reverendo Jeremiah Wright




E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/18/2008

Perfil Sicológico di un Racista 2

Winti, voodoo, santería —brua probablemente tambe— tin un deidad qu llama Leba, Papa Legba o Elegua. Tá un deidad qu tá pará especialmente na crusada di «caminda».

Nós méster tá manera Elegua ora nós tin di aber cu colonial racista macamba. Ora e ta quere qu e ta sali otro caminda, ey nós tá pará wardando riba je, pasobra promé qu el a nace, ya nós sa con e ta pensa y quico e ta bai bisa.

E actitud y pensamentu colonial racista macamba di awendía no ta diferenciá for di e actitud colonial racista di e último 350 áñanan.

P’esey ya pa algún tempu nós tá bisando qu Wilders, Brinkman y Verdonk ta papia idioma cla. Sin bira rònd. Sin zíquinza. E pelíguer di farsa y engaño tá formá pa esnán qu ta papia di stima Antilla y antillano, esnán qu ta papia di reino hulandés, di igualdad di reino hulandés, Statüt etc., etc.

Nós a duna algún día pasá un manual di guía den forma di un escala cumulativo qu nós a llama Síndrome Colonial Racista di Superioridad den e artículo Perfil Sicológico di un Racista. Tambe nós a duna, den forma di ehemplo, con e escala por determiná un racista macamba.

Nós ta bolbe pone nán aqui pa refrescá memoria:

1. Negatio

2. Indignatio

3. Inculpatio

4. Concessio

5. Indiferentia

6. Iactantia

Den e artículo aquí, nós lo duna un ehemplo concreto —usando un escrito den un di nos corantnan— con disecá un racista a base di su mes palábranan.

Den Amigoe di diahuebs 13/3/2008 a sali un remetido di ningún hende menos qu e controversial filántropo Gelt Dekker. E remetido tábata titulá Intimidatiemanagement. Aqui na hulandés, como excepshón, nós lo pone e texto integral pa esnán qu no a logra lesé:

Intimidatie is een machtig managementgereedschap, al eeuwen in gebruik bij beide zijden van de maatschappij. Angst voor represailles gebruikt de manager om zijn wil te laten geschieden: de ‘carrot’ maar vooral de ‘stick’!

De oppositie van het slotakkoord aarzelt niet om zo veel mogelijk intimidatie te gebruiken om haar, tot op heden mislukte pogingen, de hervormingen in ‘roversnest’ Curaçao tot staan te brengen.

Ik behoor tot die groep die meent dat de oppositie willens en wetens, en geheel te kwader trouw, het publiek misleidt met vervalste informatie en ongepaste, tot zelfs criminele, intimidatie, alles slechts gevoed vanuit een poging hun eigen bevoorrechte positie in een door en door corrupte samenleving, waarbinnen geen gelijkheid van rechten, plichten of kansen voor iedere burger bestaan, te handhaven.

Intimidatiemanagement is met het stijgende ontwikkelingsniveau van de burger steeds minder effectief en productief gebleken. In onze moderne maatschappij werkt het alleen nog een beetje op korte termijn. Intimidatie heeft in een beschaafde samenleving plaatsgemaakt voor samenwerking en overleg, gebaseerd op wederzijds respect.

Uitgerekend de oppositie van Curaçao, die naar buiten eens uitdroeg voorstander te zijn van een democratie, waarbinnen eenieder gelijke rechten geniet, kan zich nu handhaven met intimidatie. Zo zijn de socialistische strijders van voorheen, verworden tot de neofascisten van vandaag.

Te aqui Gelt Dekker. Tal bes algún di nós lo pensa qu tá atrobe un di su diatríbanan di custúmber. Por lo tanto, no méster duné atenshón. Atenshón ta dun’é si scirbi un remitido den e mesún corant. Esey nós no tin pensá di haci. Ya nós a pèrdè demasiado tempu cu macamba. 350 aña caba. Tá basta. Tá ora pa nós mes atendé cu otro. E caso Gelt Dekker tá nada mas qu un pathologicum qu ta bale la pena analisá, y asina comprondé e mecanísmonan di racismo macamba. Awor nós tin nán den «couchi» pa observashón.

Loque Gelt Dekker tá bisando no ta diferenciá for di e lenguahe di Wilders, Brinkman y Verdonk. E diferencia tá, qu e ta trata di hacié di un forma camuflá, no abrí. Esaqui tá característica di racismo macamba: hipocresía.

Gelt Dekker tin razón, ora ta trata di intimidashón.

Intimidashón ta nificá qu tá menasá cu violencia. Tá nificá qu e intimidadó tá un persona violento. Y esaqui tá loque hustamente a tuma lugá bou di colonialismo y racismo macamba: pa mas qu 300 aña ta aplicá violencia y intimidashón pa priva un pueblo di su libertad y su dignidad.

Awendía intimidashón colonial racista a alcansá e nivel qu ta haci qu violencia no tá necesario (mas), pasobra e intimidado sa qu e intimidadó tá violento.

E intimidado a internalisá intimidashón y a bira permanentemente manehábel. Pues mientras ta parce qu e intimidado ta pensa, haci y dicidí conforme su propio boluntad, en realidad e ta actua manera catibu.

Por papia di intimidashón a còntròl remoto. Intimidashón a bira un «presencia» permanente pa e intimidado.

Tábata posíbel logra esaqui cu un ehecushón sistemático, prolongá, intensivo y sin compashón di violencia criminal. Esaqui a tuma lugá na e notorio «plantáshinan», qu nós a duna nan nòmber berdadero: campo di concentrashón.

E proceso aquí a queda institushonalisá pa e opresor/intimidadó y e oprimido/intimidado y internalisá pa e oprimido/intimidado. E internalisashón aquí a conducí na un penetrashón di intimidashón den forma total, o totalitario: esaqui tá un di e métanan principal di fascismo. El a penetrá den tur fibra.

Esaqui tá berdadero maneho di intimidashón di colonialismo racista di Paisnan Abou na Antilla, den su berdadero contexto.

E ta haña expreshón como práctica di violencia colonial racista di parti di macamba como grupo y na nivel personal di macamba pa cu antillano.

Un caso concreto tá e caso di Joran van der Sloot.

Esún qu a sigui e caso aquí, por a determiná e forma con e ta papia di su amígunan (catíbunan) Kalpoe. Ademas, no tin fin di huzgué, mientras e caso tá obvio. Nós ta referí na e artículo Caso van der Sloot den contexto.

¿Con antó méster interpretá qu Gelt Dekker tá acusá «nós» di intimidashón? Pasobra esaqui tá e fase tres di e scala cumulativo: Inculpatio. Es decir, e ta bòltu e argumentashón, y culpa «nós» di intimidashón. Esaqui tá idéntico na e caso di e ladrón qu ta grita «¡gara e ladrón!», o e criminal qu ta grita «¡gara e criminal!», o e asesino qu ta grita «¡gara e asesino!», o e genocida qu ta grita «¡genocidio!».

Den a artículo Perfil Sicológico di un Racista, nós a bisa qu e escala tá cumulativo. Por lo tanto, cada fase ta implicá esún o esunan anterior.

Gelt Dekker ta haci su acusashón cu un rabia, un odio qu casi e no por disimulá: Indignatio.

E tá asina indigná qu e no ta logra sconde su rabia y odio.

Y esaqui e ta haci den e convicshón qu e mes no ta aplicá maneho di intimidashón: Negatio.

Na e di cuáter fase di e escala, Consessio, Gelt Dekker no ta llega pa su falsedad, mendacidad, insinceridad y hipocresía.

Esaqui tá parti di maneho di intimidashón: papia tapá, cu eufemismo, no franco y no cu carta abrí.

Manera nós a bisa anteriormente, e proceso di intimidashón a queda institushonalisá pa e opresor/intimidadó y e oprimido/intimidado y internalisá pa e oprimido/intimidado.

E internalisashón aquí a conducí na un penetrashón di intimidashón den forma total, o totalitario: esaqui tá un di e métanan principal di fascismo. El a penetrá den tur fibra.

Atrobe Gelt Dekker ta aplicá Inculpatio: e fascista ta acusá nós di fascismo.

Tá necesario coregí Gelt Dekker. Fascismo, manera diseñá pa Mussolini tábata un sistema totalitario basá riba superioridad cultural.

Nazismo, en cambio, tábata algu totalmente diferente, pasobra su fundamento tábata superioridad racial. Pero manera nós a llega di bisa: Nazismo no a nace na áñanan 30 di siglo pasá, sino muchu antes, pa mas qu treshen aña pasá, den e mundu infrahumano di cámponan di concentrashón qu Paisnan Abou a diseñá den su colónianan na Indonesia, Sürnam y Antilla pa deshumanisá hende.

E mundu ey no tábata un mundu común y coriente cu algún plantashi den periferia, sino un sistema di campo di concentrashón qu den forma di economía di campo di concentrashón como proceso económico di producshón, tábata origen y aínda tá e origen di nan edad di oro; un edad di oro qu a producí y aínda tá produciendo billones y billones di florín pa macamba.

¿Paquico antó e exploshón di rabia y odio di Gelt Dekker? ¿Paquico su Negatio, su Indignatio y su Inculpatio? Pasobra den e dialéctica di opresor/intimidadó y oprimido/intimidado, cos no ta cana mas manera e que: catibu sumiso y sin boluntad propio tá pasando pa historia. E ta sinti qu su còntròl pocopoco tá llegando na su fin. Tá e último convulshón di e colonial racista qu tá perdiendo còntròl. Su ilushón di superioridad racial a dòl bira locura di superioridad racial. E, e opresor/intimidadó, ta acusá nós di intimidashón y fascismo: Inculpatio.

Y den e locura ey di superioridad racial, e ta crea su propio mentira patológico, pasobra:

Mientras shon tá mas shon, catibu tá mas catibu.
Mientras cada bes mas y mas shon ta laga cos na catibu pa haci, mas catibu ta bira shon.
Mientras mas shon tá presu den su locura patológico di superioridad, catibu ta bira mas líber.

E acusashón qu Gelt Dekker ta haci tocante corupshón, nós ta laga pa otro «descarga» di Perfil Sicológico di un Racista.

Cua caminda qu e spiritu racista colonial maligno ta tuma, cua salida qu e ta quere qu l’e por tin, Elegua sémper lo para wardé.

Papiamentu Bibu

3/17/2008

Encuentro

Entretantu nós a pone algún grabashón for di Youtube di un compositor qu tá fascinante: Osvaldo Golijov.

Golijov tin un ópera titulá Ainadamar. Central den e ópera aquí tá asesinato di e poeta spañó Federico García Lorca. Nós tá scuchando Ainadamar e díanan aquí pa por scirbi un reseña. No tá un empresa fácil, pasobra música pa nós, na promé lugá, tá un «sentimentu».

Adelantando riba e «imposibilidad» aquí, es decir di purba capta sentimentu cu palabra, nós ta publicá aqui un poema di García Lorca for di un di su colecshonan mas importante.


Encuentro

Ni ami ni abo tá
den disposishón
di topa cu otro.
Abo… paquí bó mes sa.
¡Stima mes m’a stim’é!
Sigui e camind’ ey numa.
Na mi manan
mi tin e burácunan
di clabu.
¿Bó n’ ta mira antó
con mí ta pèrdè sánguer?
No mira nunca p’atrás,
bai poco-poco
y resa mané’ mí
na San Cayetano,
pasó ni ami ni abo tá
den disposishón
di topa cu otro.

Federico García Lorca

(for di Poema del Cante Jondo)


© 2008 Papiamentu Bibu



E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/14/2008

La Pasión Según San Marco - Osvaldo Golijov

Palabra di Día - Títere & Marioneta

Títere:

Es palabra de etimología desconocida, aunque empleada desde muy antiguo en español. Corominas señala varias propuestas que han sido formuladas, pero tanto él como otros autores acaban por preferir la de Covarrubias, que reproducimos del original, con ortografía actualizada:


...los maestros que están dentro, detrás de un repostero y del castillo que tienen de madera, están silbando con unos pitos, que parece hablar las mismas figuras, y el intérprete que está acá fuera declara lo que quieren decir, porque el pito suena ti ti y se llaman títeres.
En el Quijote aparece también un titerero, palabra que aún figura en el diccionario, aunque hoy se prefiere titiritero para designar al artista que maneja los títeres.
Ver también marioneta.


Marioneta:

Es lo mismo que en español llamamos títere y proviene del francés marionnette, que significa 'imagen de madera, cartón, tela u otro material que representa una figura o animal, articulado o no, accionado mediante la mano o por medio de hilos', según nos relata el Trésor de la Langue Française.

En la Grecia del siglo de Pericles (V a. de C.), los niños contaban con marionetas de madera, cuyos miembros se movían por medio de hilos.

En castellano se registra esta palabra desde el siglo XIX, como en este texto de la novelista española Emilia Pardo Bazán:

A la margen del río se veía bajar y subir el brazo derecho de las lavanderas, como miembro de marioneta movido por resortes, y se oía el plas acompasado de la paleta con que azotaban la ropa. Por el agrio talud de la ribera ascendían lentos carros cargados de arena y casquijo, y cruzaban después el puente, bañado en sudor el tiro, muy despacio, sonando a largos intervalos las campanillas.

Sin embargo, en el Diccionario académico de 1927 apareció por primera vez marcado como 'galicismo' de uso en Chile. En la edición de 2001 aparecía, ya sin marca regional, como 'títere' o, también, 'persona que se deja manejar dócilmente'.

Fuente: El Castellano


E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/10/2008

Perfil Sicológico di un Racista

Racismo. Colonialismo. Diferente escritor ilustre a analisá e problema aqui di humanidad manera Franz Fanon, Albert Memmi, Jean Paul Sartre, Anton de Kom, pa nombra algún. Un buqui qu nós a menshoná tá e buqui Breaking the Chains of Psychological Slavery di Na’im Akbar (Ph.D.). Nós a queda debe un reseña pa falta di tempu.

Esún qu ta hinca curpa den e nèshi di maribomba racismo, lo hañ’é cu reacshonan violento ora ta purba analisé. Mayoría di nós no tá, pero... Quen no conocé expreshonan den discushón por ehemplo na radio ora ta tende hende bisa «mí no que tá zona racista, pero tal y tal...» Racismo tá na base di mayoría di problema social. Racismo tá esencia den e relashón —méster llamé «relashón» pa falta di otro palabra— entre nós y macamba. Nos confrontashón cu racismo macamba tá ya pa mas qu treshen aña.

Awendía racismo tá atrobe tópico di día. Recientemente Comishón Europeo contra Racismo y Intolerancia a publicá un informe negativo riba racismo macamba. Un corant local eufemísticamente a llam’é «Nederland op de vingers getikt».

Mas qu treshen aña y nós ta puntrando cuantu mas e pueblo aquí tin qu soportá y quièr soportá. En todo caso, wardando riba e momento qu nós ta dicidí qu tá basta, nós lo sigui cu nos trabóu.

Si ripará bon, ya tá mas qu treshen aña qu nós tá «obheto», «tópico» di observashón y estudio. ¿Cuantu estudio no tin qu tin nós como tópico di obervashón y análisis? Pues, si durante mas qu treshen aña nós tábata sintá den «couchi» y nan antropólogonan, sociólogonan y sicólogonan a analisá nós, awor ta nan ora di sinta den «couchi» pa nós por midi nán, observá nán, determiná nán, analisá nán sicológicamente, sociológicamente, antropológicamente y, especialmente sicopatológicamente.

Nós no tin e necesidad di uza eufemismo pa bisa algu. Ya nós a duna indicashón den e artículo di James Petras qu nós a traducí, qu papia cla tá necesario y imprescindíbel. Esaqui tá particularmente indispensábel den nos comunidad, un comunidad qu aínda ta cana den «neblina» di tantu aña di sclabitud. Un comunidad qu aínda no a cuminsá determiná su condishón sicológico pa motibu di sclabitud, te pa e por cura e consecuéncianan di sclabitud. E solushón no tá —pa ripití e burdugu— bisa: «Ya ta mashá tempu pasá.»

Si nós quièr tin idea quico e «cámponan di concentrashón» durante sclabitud a nificá pa esún qu a queda torturá, anto mira loque a pasa den di dos guera mundial pa nós por vislumbrá e mecanísmonan di un mundu infrahumano. Solamente nós ta quere qu algún siglo di sclabitud y su consecuéncianan ta un pluralidad di loque Shoah a nificá pa hudiu. Shoah no ta único. Nos historia, y cu nos, nós quièr men Suramérica, meso-América, Norteamérica y Caribe ya a conocé un Shoah. Den introducshón di e buqui Breaking the Chains of Psychological Slavery, Akbar ta scirbi:

«Sclabitud di africano na Merca pa mas qu 300 aña ta sirbi como un di e comentárionan mas tristu di hende su inhumanidad pa cu hende. E histórianan di e periodo aquí di nos historia tá asina brutal y mórbido qu nán lo spièrta hostilidad vehemente ora jis pensa riba loque a ocurí. E nivel di crueldad tábata incomparábel cu calque acontecimentu registrá den historia moderno, incluyendo e atrocidadnan nazi na Auschwitz, qu tábata di corto durashón y directo, distruyendo curpa, pero esencialmente lagando e mente colectivo intacto.»

Nós mes no ta quere qu realmente barbarismo nazi a laga colectividad hudiu intacto. Al contrario, tin suficiente estudio científico qu ta papia cla riba e «síndrome di campo di concentrashón».

Pues, si ta reconocé Shoah, aunque tá pa haci un bon impreshón, anto mester llega e momento qu ta reconocé nos Shoah y, consecuentemente, llega na e momento qu ta paga culpa, generosamente. Ma especialmente mester admití culpa y pidi pordón, humildemente.

Esaqui ta zona utópico, den nos caso particular, pasobra día pa día racismo ta mustrando su cara berdadero y a bolbe sali na cla. Pues, nós ta quere qu mientras lo warda riba un gesto honesto y di curasón, nós mester sigui traha riba nos proceso di sanashón.

E curasoleño «blancu» qu ta quere qu e tá salbá di e proceso aquí, méster realisé qu e tambe no tá líber di e consecuéncianan di sclabitud. E tambe, mescos cu su rumán pretu ta ripití e mesún palábranan: Nós mes no por. Y huntu den un matís di diferente coló qu ta componé nos sociedad, nós huntu den coro, huntu cu e burdugu, a ripití e frase aquí, te qu el a bira patológico.

Pa esnán qu no ta còrda mas: Un generashón pasá (diferente di nán tá na bida aínda) méster a canta aínda (nos tata cu nos mama) «Wien Neerlandsch bloed door d'aadren vloeit, van vreemde smetten vrij». ¿Quen antó tábata e «pláganan» ey? Nós mes. Den su semántica e refrán aquí, cantá na aubade, no ta diferenciá di e médico den campo di concentrashón nazi qu no tábata mishi cu hudiu, ni cu wante, pa no queda «contaminá».

Nós a llega di toca loque nós a caba di bisa y reacshón tábata varia di rechaso te un suspiro y un «ya» o «¿ta quico bó ta maha?» Nós sa, tá doloroso, tá penoso y ta causa inseguridad. ¿Pasobra quico ta mas sigur qu esún poco qu bó tin di tá sigur, masque ta algu, qu e burdugu lo extendé su man si suficientemente bó a hinca rudilla, atrobe, pa bó por haña wiriwiri di come?

¿Y quico ta mas sigur di tá sigur di aprobashón di e burdugu qu asta nós ta dispuesto di defend’ele, asta cu nos mes bida? Mira mercenárionan manera Colin Powell qu después a subi di status y por a bira mayordomo y drenta un ratu pa porta di atrás den «sala principal» di e mericano blancu. Después qu el a bira desechábel, e méster a sali atrobe pa porta di atrás. ¿O mira Condoleeza Rice qu como criá a drenta tambe pa porta di atrás y por lo pronto por haci e trabou shushi? Ora mañán e tambe tá desechábel, e tambe por bolbe sali pa porta di atrás.

Y ora bó ta quere qu bó por alsa bos y bisa «Mí ta bai sali for di e prisòn aquí», e wardadó di presu ta bisa «sali numa.» E ta laga porta abrí pa bo, ma cu un mensahe cla: «Después qu b’a sali, bó no por conta mas cu mi.» Y quico bó ta haci? Cera porta atrobe.

Anteriormente nós a menshoná e concepto «síndrome di campo di concentrashón». Pues loque Akbar ta describí tá precisamente esey. Solamente qu Akbar no ta haci e conecshón directo cu campo di concentrashón. Pues, aunque e ta haci un referencia na barbarismo nazi, Akbar su idioma, na nos opinión falta esún ultimo fase ey qu realmente méster duna e asuntu, e concepto su nòmber berdadero. ¿Pasobra quico otro Quenepa, Sta. Cruz etc. etc. tábata? Cámponan di concentrashón.

Un sistema infrahumano, cuminsando cu e bárcunan cu cua a deportá africano — nós a llama nán campo di concentrashón marítimo— pa finalmente aplicá e sistema di deshumanisashón mas brutal qu humanidad a conocé. Obviamente a crea un síndrome di campo di concentrashón.

P’esey e promé paso pa por liberá nós mes di tantu desgracia humano tá, midi, observá, determiná y analisá esnán qu a causa tantu desgracia humano.

Pasobra racismo no méster tá un condishón humano común, no por tá un condishón humano común. Racismo tá un condishón patológico.

Den transcurso di tempu, pa experiencia y obervashón, a llega na e siguiente modelo di racismo macamba. A llam’é Síndrome colonial racista di superioridad. E modelo ta consistí di seis fase den cua racismo macamba ta manifest’é. Cada fase ta implicá y encerá e fase anterior. Por lo tanto ta trata di un modelo di escala cumulativo. A duna cada fase un nòmber latín pa asina duna mas exactitud manera por ehemplo aínda tá custúmber den mundu di medicina, psicología y psiquiatría. E fásenan tá:

1. Negatio

2. Indignatio

3. Inculpatio

4. Concessio

5. Indiferentia

6. Iactantia


ad. 1. Negatio

¿Quico Negatio ta nificá? Negatio ta nificá negashón. O sea a acto o proceso di ninga algu.

Ad. 2. Indignatio

Indignatio ta nificá indignashón. Es decir, esún qu ta queda acusá, ta expresá indignashón pa e echo qu ta acus’é di tá racista.

Ad. 3. Inculpatio

Den e fase aquí e acusado ta trata di bòltu e asuntu y ta culpa e acusadó di racismo. Por llamé un contra-ataque pa por evitá qu e ta queda desenmascará como racista.

ad. 4. Concessio

Concessio no ta nificá conseshón, sino confeshón. Es decir, una bes a desenmascará e racista, lo e confesá qu e tá racista.

ad 5. Indiferentia

Indiferentia ta nificá indiferencia. Es decir, e racista ta admití qu e tá racista y lo bisa por ehemplo: «Pues, si mi tá. Asina sea. Mi no tin qu nes. Acusami numa.» E fase aquí ta reflehá un alto grado di desbèrgüensa y cinismo.

ad 6. Iactantia

Ta nificá broma, bati riba pechu qu e tá un racista. E fase aquí fácilmente lo no topa den un macamba, pasobra e ta requerí honestidad.

¿Quico e escala abstracto aquí ta nificá den bida diario?

Si a confrontá un macamba cu un acto racista, den forma di un acshón o un expreshón, generalmente e ta salta e promé fase Negatio y ta pasa mesora pa Indignatio y generalmente mesora pa Inculpatio. Es decir, generalmente bó tá hañabu confrontá qu un combinashón di Indignatio y Inculpatio caminda mesora ta acusabu di tá e racista, y no e. Es decir, e acusadó den bista di e racista, tá realmente e racista. Pues, nós tá esnán qu realmente no gusta macamba, qu ta discriminá macamba. Generalmente e dos reacshonan aquí ta bai acompañá cu un cierto grado di rabiamentu. Un reacshón di indignashón no sa tá neutral.

Ora e racista macamba ta reacshoná asina, dos cos ta pasa. Unu: nós ta hala atrás pasobra el a rabia y ta bai sinti duele di je. Dos: nós ta hala atrás pasobra nos ambiente te desaprobá di nos actitud y nos reacshón pa cu e racista macamba. Nificashón estratégico di e reacshón aquí tá pa chantaheá e acusadó.

Na e momento ey méster sigui insistí. No méster tene considerashón, ni tene duele. Al contrario mester bis’é qu cu e reacshón aquí e ta purbando di saca curpa. Su acshón y expreshón na comienso tá prueba qu e tá un racista. Punto. Por lo tanto, for di awor lo e sigui den bida como racista.

Di parti di e racista tin dos opshón. Unu: e ta confesá qu e tá un racista (Concessio). Dos: E ta bisa qu racismo tá algu di tur sociedad, y por lo tanto di esún antillano tambe. Fácilmente e ta bini cu ehemplo qu antillano a trat’é malu den un restaurant o qu el a sinti qu antillano a papia riba je na papiamentu. E no ta comprondé papiamentu, pero e tá sigur qu a papia riba je. Por lo tanto, si tur hende tá racista, anto no ta toqu’é ningún culpa.

Atrobe den e caso aquí nos reacshón tá: «Sí, tá verdad, bèrdè, nós tur tin algu». Y atrobe nós ta paralisá.

E argumentashón adecuado méster tá: «Den e trampa ey mi no ta cai. Abo e todo caso tá. Esey b’a caba di admití y reconocé. Por lo tanto, bó tá un racista. Por lo tanto bo indignashón tá inapropiá y no na su lugá.»

Esaqui tá derota di e racista macamba. Ninga no tin sentido. Y acusá tampoco.

El a admití qu e tá un racista, qu e tá un colonial. Por lo tanto, for di awor lo llam’é shon racista, shon colonial.

Una bes e tá admití, lo e pasa pa e fase Indiferentia. Tin un posibilidad qu e ta pasa pa un fase di locura, di rabia colonial pasobra a desenmascar’é, pero jis después lo e bolbe cai den e fase indiferentia.

E último fase, Iactantia, nós por llama orgasmo di e racista (Ku Klux Klan). E fase aquí tá mashá excepshonal pasobra e ta requerí honestidad.

E bes di honestidad, bó ta hañabu cu hipocresía. Esaqui ta caracterisá apartheid macamba: «Mi no tin nada contra e héndenan aquí, solamente qu aqui tá muchu llen. Por lo tanto, no tin lugá pa tantu strañero.»

Asina por ehemplo hende manera Wilders y Brinkman, qu ta bini di e regionan mas abou di sociedad macamba, tá abierto y ta bisa qu nós ta un sèt di ladrón y criminal corupto. Hende manera Bolkenstein, qu ta élite, tá bisa e ora ey qu nós tá un huesu den su corocoro y qu preferiblemente nán no tábatin Antilla. Un excelente ehemplo di confeshón: nán ta considerá nós di nán.

Papiamentu Bibu

E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/05/2008

Poesía Vertical XIV - 107

Tin be música ta ocupá promé lugá,
pero tin be e ta retirá na un segundo plano
y ta laga core den nós
algu mas entrañábel qu n’e mes.

¿Pero tin algu mas entrañábel qu música,
algu qu ta core manera e
y ta salba nós manera e?
¿Algu qu ta lora rònd di nós
sin qu nós por sa q’e ta lora rònd di nós
j’afó bai p’adén
o j’adén bai p’afó?

Tur cos qu ta salba
méster retirá un momento,
pa otro cos por salba nós.

Libertad di hende t’asina extremo
qu ni siquiera e por limité
na un solo nivel di salbashón.

Roberto Juarroz


© 2008 Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

3/01/2008

Crucificá

Den mondongo di mi patria
e punta asesino ta’ha drenta
heridando tera sagrado.
Sánguer cayente-cayente ta’ha cai
di silencio pa silencio, abou,
te caminda similla tá
sperando un día nobo.
Mas hundu e sánguer aquí ta’ha cai.
Cai te n’e raisnan.
Cai te n’e mórtonan.
Cai te n’e ’snán qu lo a bai nace.

Pablo Neruda


© 2008 Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).