Un revista-laboratorio dedicá na poesía, proza, ciencia, arte, música, historia, política na papiamentu
El amor, madre, a la patria
No es el amor ridículo a la tierra
Ni a la hierba que pisan nuestras plantas.
Es el odio invencible a quien la oprime.
Es el rencor eterno a quien la ataca.

Jose Martí

8/19/2008

Libertad

Tur aña ora ta conmemorá e lantamentu di catibu liderá pa Tula, nós tá presente den espíritu. Hustamente riba e día ey nós ta haña nós impedí pa asúntonan netamente personal.

Pues a pesar qu nós no por tá presente na Plasa di Libertad, tá importante comprondé e lucha di Tula, Carpata, Mercier y otro baliéntenan como parti di e liña còrá qu ta core a través di historia caribe y latinoamericano. Nos prócernan — sí querido lector, nán tábata mas qu jis rebelde — tá den bon compañía di l’Ouverture, Boni, Baron, Martí, Piar, Brion, Bolivar pa jis menshoná algún di nán. Nós no que lubidá tantu otro for di continente africano y mericano qu a duna nan bida pa libertad di nan pueblo.

Libertad. Den nos caso liberá nós di e yugo colonial racista. Nós ta ripití aqui loque nós a scribu den Fitna den contexto o con llega na independencia:

«Den contexto macamba pa cu nos contexto histórico, racismo y colonialismo tá «dos man riba e mesún barica». Esún no ta existí sin y otro y ta biba den un simbiosis permanente. Den e proceso ey, pa uza terminología biológico, e parásito simbiótico racismo-colonialismo méster di nós como su huésped pa por nutri curpa y sobrebibí. P'esey nós ta importante p'e, pasobra nós tá su último huésped, su último sustrato, qu ta ten'ele na bida.»

Por lo tanto laga Tula su lus na universo di libertad y e ehemplo di tur e otro luchadonan tá pa nós un guía pa asina liberá nós di e parásito colonial racista macamba.


Papiamentu Bibu

8/09/2008

Pasta cu marisco

Awe nós quièr compartí un receta. Ta trata di un receta italiano pa prepará un pasta cu marisco. Nós ta preferá uza como pasta linguini pa e símpel motibu qu linguini ta absorvé e saus den e panchi bon y ta duna asina un dimenshón adishonal na e producto final.

Preferiblemente un linguini italiano manera esún di de Cecco o Arrighi.

Traha cada porshón separá; su sabor ta sali mihó.

Ingrediente:

Pasta linguini o fettucini (100 – 150 gr pasta secu pa persona)
Marisco mesclá (un man llen)
Cabarón grandi
Mejillón
Zeta di oleifi extra birgen
Conofló (3 jente)
Cibollo largu
Albahaca (o yerba di hole)
Biña blancu
Bouillon di cabarón

Mientras e pasta tá herebiendo ta cuminsá prepará e mescla.

1. Basha un 3-4 cuchara di zeta di oleifi den un panchi.
2. Ora e zeta tá suficiente cayente, ta hasa e mejillonan durante algún minüt.
3. Mientras e mejillonan tá hasando ta adishoná conofló
4. Adishoná biña blancu (mitar còpi)
5. Adishoná bouillon (un còpi)
6. Adishoná mescla di marisco
7. Laga e mescla herebé un cincu minüt máximo
8. Adishoná cabarón y albahaca
9. No laga cabarón herebé muchu largu pa e por queda juicy.
10. Adishona pasta y laga e pasta caba di absorbe e saus – queda bòltu e mescla
11. Adishona cibollo largu (còrtá na pida-pida)
12. E saus lo bira diqui pa motibu di e pasta. Ora e pasta a absorvé e saus por bolbe basha algu di zeta di oleifi x-birgen

Sirbi pasta y bon apetit!

Papiamentu Bibu

8/08/2008

Acto di Represalia

Simán ariba nós tábata sintá den un restaurant y nós por a tende dos antillano duna nan comentario riba e sucésonan qu a conducí na e ataque contra macamba luna pasá.

Manera nós a scirbi anteriormente, después nós lo duna nós comentario. Pues nós tá di opinión qu awor a llega e momento después qu algún tempu a pasa y nós por a llega na un análisis balansá.

E pregunta central tá: ¿Tábata trata di un ataque racista manera trecé den diferente medio di comunicashón, entre otro na Paisnan Abóu?

Pa por llega na un conclushón balansá, nós lo presentá aqui algún citado for di diferente medio di comunicashón. E citádonan en cuestión tá directamente y indirectamente relashoná cu e caso.

Nós ta cuminsá qu cita Frank Martinus Y Pacheco Domacassé qu den un entrevista a bisa qu no tábata trata di un ataque racista, sino di un expreshón di rabia.

Siguientemente nós ta cita un tal Joost Stolk qu ta admití qu quéhanan contra crímenan macamba tá corecto. E fuente tá Amigoe. Nós ta cita:

«Ik ben zelf een Makamba, sinds 1997 op het eiland. En ik moet zeggen dat ik sommige grieven die geuit worden best kan begrijpen.Sommige Nederlanders lopen hier rond alsof ze God zelf zijn of hem ten minste een keer per week persoonlijk ontmoeten.»

E ta sigui:

«De verschillen tussen arm en rijk zijn ten hemel schreiend en iedereen die de woorden ‘normen en waarden’ in zijn mond durft te nemen, zij het hier of in Nederland, zou zich de ogen uit de kop moeten schamen.»

«Nederlanders klieken inderdaad veel en wonen over het algemeen in de betere huizen, al of niet achter een hoge muur. Ondanks dat het economisch beter schijnt te gaan, wordt alles maar duurder en duurder en breng het allemaal maar eens op met je salaris als caissière of bouwvakker met een paar kinderen.»

«Stranden worden inderdaad ‘ingepikt’ of te duur om naar toe te gaan.»

«Een hoop Nederlanders praten inderdaad alleen Nederlands of gebrekkig Papiamento (ikzelf incluis), terwijl van elke jonge Antilliaan wordt verwacht dat ze goed Nederlands spreken (en kunnen aantonen dat ze werk of scholing hebben) voor ze überhaupt naar Nederland mogen vertrekken.»

Te aqui Joost Stolk.


E siguiente citádonan tá di un tal Bernard Guthman sacá for di otro remetido di Amigoe (fechá 9/7/08) y tá relashoná qu e imagen qu Antilla tin den prensa macamba.

Nós ta cita:

«Ik kan mij niet aan de waarneming onttrekken dat er een tendens val te bespeuren, een hetze lijkt het wel, om de Antillen op selectieve wijze, in een negatief daglicht te stellen.»

Esaqui ta duna expreshón bibu di diario na gañamentu sistemático y permanente y sembramentu di odio.

Nós ta sigui:

«Dat er wellicht sprake zou kunnen zijn van ‘malversaties’, ‘corruptie’ of ‘vriendjespolitiek’ in de Antillen doet er in dit kader niet toe want deze zaken vinden ook in Nederland plaats.»

«Wellicht is men de bouwfraude vergeten (met zijn tentakels naar de Antillen) waar afgezien van een betaling van een boete, niemand voor is bestraft of de prijs/kartelafspraken tussen oliemaatschappijen waarbij met medeweten van de rijksoverheid (nederlandse overheid) de bitumenprijs (bitumen is grondstof voor asfalt) kunstmatig hoog wordt gehouden. Of verkeerde besteding van belastinggeld waarbij gemeenschapsgeld is aangewend om privékantoren van gemeenteambtenaren van allerlei luxe te voorzien. En zo zouden wij het ook nog kunnen hebben over de in de doofpot verdwenen Orion-affaire (Koninklijke Marine!) en wellicht nog een waslijst aan allerlei onprettige zaken, zoals het gegeven dat Nederland de grootste XTC-producent ter wereld is en door sommige Europese staten wordt beschouwd als de narco-gateway van Europa.»

«Toch vreemd dat zover mij bekend, niet één politicus in Nederland of de media, dit land bestempelt als ‘corrupt boevennest’ of kwalificaties van gelijke strekking.»


For di un artículo scirbí pa Trix van Bennekom pa Algemeen Dagblad durante Bijleveld su viahe di intimidashón colonial, nós ta cita e siguiente fragméntonan:

E hefe di polís Van Straaten qu ta bayendo for di Boneiru: «Bescherm de bestuurders van het eiland tegen de mensen met slechte bedoelingen uit Nederland.»

For di e mesún artículo, nós ta cita consecutivamente Vita Frans y Jopie Giskus:

«Vita Frans (60), die in de Kaya Grandi, de hoofdstraat, al jaren Boutique Vita drijft, maakt van haar hart geen moordkuil: ,,Nederland krijgt het hier voor het zeggen. Bonaireanen worden tweederangsburgers op hun eigen eiland.”»

«Ook Jopie Giskus, een Antillaanse oud-minister, vreest dat Bonaire opnieuw wordt gekoloniseerd.»


Finalmente nós ta laga atrobe na palabra profesor Carlos Weeber den su remetido qu nós a publicá traducí bou di e título Islanan Inútil 3:

«Nos baratillo anual a caba di pasa. A caba di transportá 400 hoben inteligente qu lo continuá bida na Paisnan Abou. Tal bes algún di nán algún día lo bolbe. E fuga di celéber aquí ya tá durando casi sesenta aña. Di e 20.000 antillánonan sabí apenas 2.000 ta biba aqui. Ami mes recientemente a bira un di nán. Ma no tá necesario tá un di nán pa duna nós cuenta di e consecuéncianan desfaborábel di e fuga di celéber aquí. Nos poblashón pa motibu di un sistema di beca atrasá, structuralmente ta bira mas bobo y poblashón macamba mas sabí. Estúdionan den región caribe y Merca no tá posíbel cu un beca di SCC y Paisnan Abou ta queda popular, según un corant. E altu calidad di universidadnan macamba tá un gran mito y en realidad extremadamente neocolonial. Den nos región tin suficiente universidad bon. ¿Quico ta impidí nós cambia e sistema di beca aqui? Absolutamente nada. Pero di cambio aqui bó ta cansa. Esún qu ta repasá e largu lista di becado, lo por mira qu mayoría studiante a scohe pa un estudio na nivel HBO, mientras qu aqui mes tin diferente estudio na nivel HBO. Nos mes universidad manera tábata di spera a adaptá su enseñansa na necesidadnan local. Mi proposishón tá pa den futuro limitá bécanan y adaptá na prognosis di necesidadnan di sociedad. For di otro aña lo selectá cualitativamente y según contenido. Además asina calidad di UNA lo crece enormemente y lo por atraé mas docente (tambe for di región). Después di tres aña esnán mas inteligente lo haña e oportunidad di sigui nan estudio otro caminda y preferiblemente no na Paisnan Abou. Sobrá ta haña trabóu aqui o lo por bai pa propio cuenta. Pa un pais póber den desarollo un sistema di beca rígido tá productivo y socialmente responsábel. Manera cos ta bai awor (manipulá pa interesnan macamba) esaqui ta nificá nos propio ruina. ¿Paquico UNA no ta protestá na bos altu y continuamente?»


Conclushón

Relashoná qu e sucésonan, na Paisnan Abou atrobe, mescos qu 39 aña pasá, a nace e sugerencia pa manda forsa militar pa un biaha mas deramá sánguer antillano inocente.

Profesor Weeber su artículo tocante fuga di celéber, promové activamente pa macamba, tá un forma mas di explotashón colonial y debilitamentu di nos sociedad.

Considerando e anterior citádonan, tá ampliamente evidente qu e ataque ehecutá contra macamba di ningún manera por queda caracterisá como un ataque racista, sino como expreshón di rabia suprimí a través di mas qu 350 aña y indignashón legítimo pa mas qu 350 aña di opreshón racista, genocidio y explotashón sistemático y na gran escala.

Por lo tanto por considerá e acto como un acto di represalia pa crímenan y violashonan grave y severo di nos deréchonan humano.

E acshón di represalia tá consecuencia di e necesidad di nos compatriótanan pa rèspèt propio, dignidad y libertad.


Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón ta queda someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

8/05/2008

Bentaha di Independencia

Na 1975, después di preshón directo riba política macamba y preshón internashonal, Sürnám su yunan prominente den nan lucha pa independencia, ta logra ranca nan patria for di e gáranan colonial racista macamba. Nada di e nònsèns y mentira macamba di «nós a duna Sürnám su independencia». Un independencia qu Sürnám a sa di forha pasobra su yunan prominente a comprondé qu preshón directo riba política macamba, especialmente e «socialístanan di salón» manera den Uyl, preshón internashonal y e constelashón internashonal qu un Merca hundu-hundu den e pantano na Vietnam, tábata e «bentana di oportunidad».

E surnaméñonan aquí, mirando qu política macamba ta blo bira atrás, ta asta menasá cu un D.U.I., un Declarashón Unilateral di Independencia. Política macamba, pa motibu di nan miedu di queda desenmascará como colonial, finalmente ta reconocé independencia di Sürnám.

¿Quen tá na altura di e berdadero historia di con Sürnám a imponé su independencia? Manera nós a llega di bisa, y nós lo no cansa di bisé, méster scirbi nos historia di nobo. Nós mes méster scirbié.

A partir di e momento ey mashá Sürnám a sufri na man di barbarismo, mezquindad, chantahe y boicot macamba. Esaqui tá otro historia qu méster conta aínda. Sin embargo, perseverancia, trabóu duru y e miles di yu qu Sürnám tin den exterior, tá loque a tene e pais riba pía y pocopoco tá dunando resultado.

Un di e resultádonan qu tá di vital importancia pa calque pais soberano tá qu e mes por regla su asúntunan qu especialmente paisnan bisiña, y asina promové Integrashón y cooperashón regional. Asina pocopoco Sürnam ta integrando y cooperando cu Caribe y Latinoamérica pa medio di Petrocaribe y Caricom. O nós no por participá o nós por tá apenas oberservadó pa motibu qu nós no tá independiente.

Asina por ehemplo Sürnam su posishón como país soberano ta permiti'é pocopoco llega na un industria di aluminio integral. O sea, no solamente saca materia prima for di subsuela surnameño y exportá «pa un depchi», sino procesé alla mes y producí producto cabá pa uzo final.

Solamente independiente por dicidí riba un asuntu asina importante manera por ehemplo bauxit como materia prima estratégico. Solamente independiente Antilla (sí, no Antilla balcanisá) lo por dicidí riba un materia prima estratégico manera petroli.

P’esey qu mashá atenshón nós a tuma nota di e siguiente informe for di e página-web di Granma, ehemplo clásico con sali for di e tapaqueshi macamba (tambe después di independencia pasobra e enfermedad tapaqueshitis tá persistente). No tá obligatorio ni necesario mas pa Sürnam, ya pa mas qu trinta aña, pidi macamba pèrmit, bou di mil y un restricshón, pa por ehemplo por cooperá cu bisiña:

Canciller de Surinam rindió
tributo a José Martí

Lygia Louise Irene Kraag-Keteldijk, ministra de Relaciones Exteriores de Surinam, rindió hoy tributo al Héroe Nacional de Cuba José Martí, cuando colocó una ofrenda floral en la base del monumento dedicado al Apóstol, en la Plaza de la Revolución, en La Habana y recorrió el Memorial, consagrado al insigne patriota.

La canciller profundizó allí sobre la vida, obra y luchas por la independencia, del más genial y universal de los pensadores cubanos, a través de documentos fotográficos, facsímiles de textos históricos, ediciones de obras martianas y reproducciones de objetos vinculados al Maestro.

En declaraciones a la prensa, la titular agradeció la ayuda solidaria que el pueblo cubano brinda a su patria, donde laboran 12 colaboradores de la salud, mientras en la mayor de las Antillas se han graduado 43 jóvenes surinameses, 40 de nivel superior y tres de nivel medio.

Afirmó que la visita, segunda que realiza a La Habana, responde al interés de estrechar y continuar ampliando los vínculos de amistad y cooperación bilateral.

Cuba agradece el apoyo sostenido que desde 1994 Surinam brinda a la resolución cubana presentada en el marco de las Naciones Unidas contra el bloqueo económico, comercial y financiero impuesto a la Isla por sucesivos gobiernos estadounidenses.

Kraag-Keteldijk cumplimenta una invitación oficial de su homólogo Felipe Pérez Roque, con quien sostendrá conversaciones.

Cuba y la República de Surinam restablecieron relaciones diplomáticas el 12 de mayo de 1995 y mantienen vínculos de amistad y cooperación, basadas en el respeto mutuo.

Surinam está situada en la costa nordeste de Sudamérica, entre Guyana y la Guyana Francesa y limita al sur con Brasil. (AIN)

Fuente: http://www.granma.cu/espanol/2008/agosto/lun4/surinam-e.html

Papiamentu Bibu




E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón ta queda someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e «bitacorístanan» ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

8/01/2008

Islanan Inútil 3

29 di yüli un di nos ciudadánonan eminente, profesor Carlos Weeber ta publicá den Amigoe un remetido. Nós ta publiqu’é aqui traducí. Den otro artículo nós lo analisá Weeber su remetido un poco mas. Loque Weeber a logra di haci den algún renglón tá, den un forma condensá, suma diferente consecuencia desastroso pa motibu di e ocupashón colonial racista macamba ya pa mas qu 350 aña di nos patria.

Tras di Carlos Weeber su remetido nós lo cita for di e promé artículo di e serie Islanan Inutil.

Weeber su remetido:

Nos baratillo anual a caba di pasa. A caba di transportá 400 hoben inteligente qu lo continuá bida na Paisnan Abou. Tal bes algún di nán algún día lo bolbe. E fuga di celéber aquí ya tá durando casi sesenta aña. Di e 20.000 antillánonan sabí apenas 2.000 ta biba aqui. Ami mes recientemente a bira un di nán. Ma no tá necesario tá un di nán pa duna nós cuenta di e consecuéncianan desfaborábel di e fuga di celéber aquí. Nos poblashón pa motibu di un sistema di beca atrasá, structuralmente ta bira mas bobo y poblashón macamba mas sabí. Estúdionan den región caribe y Merca no tá posíbel cu un beca di SCC y Paisnan Abou ta queda popular, según un corant. E altu calidad di universidadnan macamba tá un gran mito y en realidad extremadamente neocolonial. Den nos región tin suficiente universidad bon.
¿Quico ta impidí nós cambia e sistema di beca aqui? Absolutamente nada. Pero di cambio aqui bó ta cansa. Esún qu ta repasá e largu lista di becado, lo por mira qu mayoría studiante a scohe pa un estudio na nivel HBO, mientras qu aqui mes tin diferente estudio na nivel HBO. Nos mes universidad manera tábata di spera a adaptá su enseñansa na necesidadnan local. Mi proposishón tá pa den futuro limitá bécanan y adaptá na prognosis di necesidadnan di sociedad. For di otro aña lo selectá cualitativamente y según contenido. Además asina calidad di UNA lo crece enormemente y lo por atraé mas docente (tambe for di región). Después di tres aña esnán mas inteligente lo haña e oportunidad di sigui nan estudio otro caminda y preferiblemente no na Paisnan Abou. Sobrá ta haña trabóu aqui o lo por bai pa propio cuenta. Pa un pais póber den desarollo un sistema di beca rígido tá productivo y socialmente responsábel. Manera cos ta bai awor (manipulá pa interesnan macamba) esaqui ta nificá nos propio ruina. ¿Paquico UNA no ta protestá na bos altu y continuamente?

5 di decèmber 2007, ocho luna pasá, nós a scirbi un artículo bou di e serie di Islanan Inutil. Tábata trata di e promé. Den e artículo nós a argumentá paquico no tá nós qu ta dependé di macamba, sino qu tá macamba qu ta dependé di nós. Nós a exponé diferente punto. Aqui ta sigui punto 8:

8. Suministro ilimitá di recurso humano y perizia (conocementu)

Na Paisnan Abou tá bibando aproximadamente 130.000 antillano qu, mescos qu yu di Sürnam (500.000) y tur otro strañero, tá aportando sustancialmente na economía di Paisnan Abou. Nos sistema di beca tá realmente un fondo qu tá desarollando Paisnan Abou. O sea, tambe cu nós mes héndenan, como recurso humano, nós tá aportando na desarollo di Paisnan Abou. Den terminología moderno ta llama esey brain drain o fuga di celéber. Pues awor e asuntu a dòl, pasobra awor ta resultá qu no tá nán tá desarollando nós, sino qu nós tá desarollando nán.

Esaqui tábata antó Papiamentu Bibu ocho luna pasá. Profesor Weeber su acusashón, ocho luna después, contra macamba — «Manera cos ta bai awor (manipulá pa interesnan macamba) esaqui ta nificá nos propio ruina.» — no tá un acusashón liviano y insignificante. Tá un acusashón di un yu di tera qu, después di un estadía (¿o exilio?) largu, por queda considerá como un conocedó di makamba y Makambalandia.

Su acusashón tá excepshonalmente scèrpi den nos contexto colonial y merecé un análisis mas profundo.


Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón ta queda someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "bitacorístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).