Un revista-laboratorio dedicá na poesía, proza, ciencia, arte, música, historia, política na papiamentu
El amor, madre, a la patria
No es el amor ridículo a la tierra
Ni a la hierba que pisan nuestras plantas.
Es el odio invencible a quien la oprime.
Es el rencor eterno a quien la ataca.

Jose Martí

2/08/2008

Caso van der Sloot den Contexto

Entretantu nós tá bayendo pa tres aña for di día qu Nataly Holloway a disparcé na Aruba.

Un caso lamentábel qu no solamente a causa y tá causando tristesa na su famía, pero qu tambe tábatin repercushón grave pa Aruba y Antilla en general. Tantu, aparte di e consecuéncianan pa economía rubiano, qu atrobe, un bes mas, a «confirmá» qu nós tá un «nèshi di criminal».

Laga nós proponé mesora nos argumento:

¿No tá asina qu enter e asuntu alrededor di famía van der Sloot, mescos qu e caso di Brinkman, tá solamente y únicamente posíbel den nos contexto colonial?

Mira p.e. e caso di Brinkman qu a bini te den nos cas bin ofendé nós. ¿Quico tábata e resultado? Nada. Es decir, nada contra Brinkman. Sí a pasa mashá otro cos manera p.e. e complicidad di su coléganan político hulandés qu na ningún momento a ataqu’é riba su expreshonan colonial, ofensivo y racista. Al contrario, nan silencio cómplice tá muestra di nan aprobashón. Sí a pasa mashá pasobra algún di nós mes a core defendele, caminda nós méster a para huntu manera un baranca contra je y tur otro sinbergüensa qu ta quere qu ta bin den nos propio cas y bisa y haci loque Brinkman a bisa y haci.

Ningún ora so Brinkman méster a haña autorisashón di por aterisá aqui.

¿Quico esaqui tin di aber cu e caso Holloway?

E tin di aber cu e contexto político colonial racista den cua tin un grupo di hulandés ta haci y deshací manera e ta quere tá bon.

Mira Brinkman. ¿Lo tábata posíbel bisa loque el a bisa si nós tábata independiente? No, o sí, pero na Paisnan Abou, no aqui. Aqui lo a gar’é na su corocoro y hiba su avión. Asina símpel.

E lector lo por pensa: At’é atrobe cu e asuntu colonial. Y sin embargo tá asina. Ta tuma tempu pa mira realidad, nos realidad. O pa parafraseá Albert Helman den su introducshón di e buqui E Tortura di El Dorado, loque el a llama e «motibu di tá» di e buqui: a costa nós un bida completo di estudio, reflecshón y experiencia promé qu tur capa a cai for di nos wówonan — tal bes no tur — y por a quita e brel macamba pa claramente siña mira y comprondé historia di nos «patria» y nos antepasádonan, deshací di tur clase di franja y frase tradishonal, pa asina por bisa algu qu tin sentido.

Helman ta sigui: «Esaqui e [Helman] ta trata di haci, pasobra ningún hende ta haci’é, na e momento aquí ningún tá capás o dispuesto di hacié — te aínda — y qu sin embargo, según su sagrado convicshón, mester tuma lugá. Awor mas qu nunca pa motíbunan obvio.»

Sí, ta tuma tempu pa por a quita tur e bélonan di colonialismo, racismo, indoctrinashón colonial, miedu histórico qu ta haci nos bista trúbel pa por mira realidad. Margu y duru, pero, sin embargo, realidad.

Esaqui tá hustamente loque Marcel Kross ta llama e «tapaqueshi macamba» qu ta nubla nos pensaméntunan y sentiméntunan.

¿Cuantu caso, manera esún di van der Sloot, no ta tuma lugá den contexto di nós sociedad dominá y marcá pa structúranan colonial racista ancrá den e documento colonial racista máximo qu tá Statüt?

Es decir, qu inevitablemente bó ta hañabu confrontá cu un curpa di hues hulandés, un fiscal hulandés, un procurador hulandés y un crimen «posiblemente» cometé pa un hulandés y nada ta sali afó, o e consecuéncianan tá mas faborábel pa un hulandés qu pa un di nós. ¿Méster refrescá memoria riba loque abogado Sulbarán a scirbi poco tempu pasa den corant? Nos tata, su dios descans’é, quende tábata hurista di profeshón, nunca liviano di huicio, sémper, pa bisa suavemente, a considerá e huesnan hulandés parcial den nan veredíctonan.

Laga nós tá mas concreto, pasobra ora tá concreto, tá manera e saus riba cuminda, o sambal riba e nasi (pa hulandés): ¿con por tá posíbel qu na Paisnan Abou na Vught tin un campo (di concentrashón) di detenshón caminda tin supuesto terorista presu, di cua algún ni siquiera a cometé un crimen aínda, pero qu probablemente lo tá presu pa largu tempu sin ningún clase di huicio? O pensa riba e caso di e criminal «comprobá» Willem Holleeder qu tin un lista largu di crimen (diferente asesinato) riba su «blachi di bida» y tá queda condená na «solamente» 9 aña pa extorshón (probablemente reducí na 5 pa 6 aña den caso di bon comportashón), mientras Mohamed B, ehecutor di Theo van Gogh, ta haña bida largu.[1] Riba e sistema di apartheid hurídico aquí, un sistema pa hulandés y unu pa nós, nós lo bolbe otro día.

No laga nós gaña nós mes: den contexto di e sociedad aquí, caminda nán, e hulandesnan, sémper a mantené distancia pa cu e «aborigen», sémper a construí bario pa nán mes manera Julianadorp y Emmastad, y aínda ta aplicá e mesún un sistema di apartheid y «nós conocé nós» y «nós ta atendé cu otro», obviamente na nivel social y informal tin contacto entre nán, y nán «sa di otro». Den contexto colonial e relashón entre hulandés tá «íntimo», manera p.e. na cancha di gòlf, den barnan netamente pa nán y restaurantnan caminda prácticamente solamente nán ta acudí. Sí, apartheid no ta manifest’é solamente cu tranqué y trali.

¿Paquico magistratura y especialmente ministerio público tá den man di hulandés?

Na Alemania, ¿quen tá hefe di ministerio público? ¿Un turco? Nò ¿Un italiano? Nò. ¿Un hulandés? Nò. Un alemán tá hefe di ministerio público.

¿Na Paisnan Abou quen tá hefe di ministerio público? ¿Un chinés? Nò. ¿Un inglés? Nò. ¿Un alemán? Nò. Un hulandés tá hefe di ministerio público.

¿Na Aruba quen tá hefe di ministerio público? ¿Un curasoleño? Nò. ¿Un boneriano? Nò. ¿Un rubiano? Nò. ¿UN RUBIANO? NO. Un hulandés tá hefe di ministerio público.

¿Paquico na Aruba sí? Pasobra ministerio público, y especialmente su hefe procurador general, bou di còntròl hulandés, tá e instrumento pa netamente controlá, y intervení si tá necesario.

Pa basta tempu tá papiando di un procurador general pa Còrçao y San Martín. Cu tur probabilidad un hulandés lo bai ocupá e puesto aquí.

¿No tá straño qu un aparato hudicial controlá pa hulandés, no ta logra haci loque un periodista investigadó sí ta logra haci?

Un aparato hudicial qu tin tur instrumento na su disposishón, literalmente tur. Cu un método símpel, y comprobá pasobra ministerio público ta uza infiltrante, y algu di cèn un periodista ta logra qu un mucha malcriá y malgeniá, di carácter inestable, variábel, den un ambiente di vicio ta confia un desconocí después di poco tempu y confesá su crimen. ¿Ministerio público cu e hulandés Mos na cabés no por a haci algu parecido?

Laga nós laga tur detalle di e promé parti di a caso un banda y bai na e di dos parti, ora ta llama e sospechoso atrobe pasobra supuestamente tin suficiente prueba.

Laga nós tá bon cla riba e asuntu aquí. Ningún ministerio público na mundu ta haci esaqui si e no tá sigur qu e tin «pía» pa para ariba. ¿Paquico antó? Nós lo bolbe riba e punto aquí.

Además, no lubidá qu for di 9-11 (e día qu a tumba e dos edifícionan na Merca) na Paisnan Abou, y na Antilla como colonia, ta graba tur conbersashón telefónico. ¿Paquico ministerio público den persona di e procurador hulandés Mos no a atendé cu e posibilidad aquí? ¿O sí a hacié y loque a sali afó tá di tal magnitud sensíbel qu no a haci «nada» cun’é?

Laga nós bolbe riba algún detalle di e caso.

Pa cuminsá tur e mitar berdadnan y mentíranan y incongruéncianan den historia di van der Sloot yu:

Nós ta repasá algún:

· el a tuma despedida di Holloway den centro di ciudad / el a lagu’é so na playa
· e supuesto kèdsnan qu no por haña ningún caminda / el a pèrdè nán / el a benta nán afó
· e llamada qu el a haci na Marriott (Aruba)
· y finalmente menshón di un tal Daury Rodriguez den e grabashón di De Vries

Nós no quièr drenta muchu den detalle di e asuntu aquí. Solamente tá necesario remarcá lo siguiente:

Den e último grabashón tá mas qu evidente qu van der Sloot yu tábata presente na momento qu Holloway «ya no tá na tinu mas». Esaqui De Vries te revelá después qu procurador general hulandés Mos «de echo» ta declará a caso como cerá aña pasá después qu a «tende» van de Sloot pa di dos be na novèmber 2007.

E di dos arresto aquí ta relashoná qu supuesto prueba. Aparentemente Van der Sloot yu y su dos catíbunan Deepak y Satish Kalpoe lo tábatin comunicashón entre nán qu ta proba, o lo por proba qu definitivamente van der Sloot tá involucrá.

Ora ta «cera» e caso na novèmber/decèmber 2007, aínda no tin claridad riba tur e mentíranan di van der Sloot y especialmente su kèdsnan.

Ata aqui un berdadero caso di «teoría di conspirashón» den cua ta protegé un famía hulandés prominente.

¿Cua tá e teoría di conspirashón?

Dia 30 di mei van der Sloot yu ta bai playa cu Holloway qu ya na e momento ey tá bou di influencia avansá di alcohol y droga. ¿Tin un encuentro sexual? Nós no sa. Loque sí nós sa qu sèx bou di influencia di droga y alcohòl no ta bai. Por lo tanto, van der Sloot — no lubidá su carácter malcriá, malgeniá, inestable, variábel — ta insistí den algu, sèx, qu Holloway den su estado drogá y betrá no por cumpli cun’é. Van der Sloot, quende tambe tábata mínimamente betrá cu e carácter qu e tin qu ya nós a describí, den su insistencia, ta pèrdè còntròl. Un mucha malcriá qu no ta haña loque e quièr, ta cuminsá zapatiá. Aqui e ta cuminsá scòp Holloway te ora e pèrdè sintí. Van der Sloot na e momento ey, cu béter (¿y droga?) den curpa, no por determiná si el a mat’é caba o si e tá bibu aínda. Su kèdsnan tá tur na sánguer di Holloway. E ta llama e único persona, o persónanan, qu e por a llama na e momento ey: su mayornan — ¿cu su mes celular o via un telefòn público? — e tata, qu como hues tá bon na altura di tur implicashón y triqui hudicial ta dun’é instrucshón di bolbe cas lo mas pronto posíbel y percurá qu ningún hende ta mir’é. Ora e llega cas, e tata ta bis’é subi internet pa tin prueba qu e tábata e ora ey na cas (pues ta queda registrá qu el subi internet). Tal bes e tata mes, en espera di van der Sloot yu su llegada na cas, ta cuminsá nabegá riba internet pa adelantá riba un posíbel álibi. E tata ta deshací di e kèdsnan qu ta carga e prueba di e crimen.

Después van der Sloot tata ta dicidí llama un hende qu probablemente debele un fabor o tal bes e por chantaheá y quende e ta reclamá e contrafabor di deshací di e curpa, ya tal bes sin bida, di Holloway. Probablemente un hende local qu e por menasá di caba cu su bida si e no cumpli y especialmente si e no cera su boca. Como hues hulandés, den nos contexto colonia, feodal y racista, e por imponé su «superioridad». E persona aquí ta hiba e curpa di Holloway lamán na un lugá qu ta garantisá qu e curpa lo no bolbe tera.

E caso ta sigui «stoba» y cada tantu tempu ta surgi di nobo. Te ora ta haci menshón di prueba/indicashón nobo na novèmber 2007 y ta bolbe llama van der Sloot yu.

Aqui procurador general hulandés Mos después ta declará e caso «de echo» cerá. Te ora De Vries ta daña e asuntu cu su grabashón reveladó di siman pasá.

Nós ta bolbe na un remarque anterior.

¿Paquico procurador general Mos, un hulandés qu tá na mando di ministerio público na Aruba, ta «bolbe» abri e caso? Generalmente solamente ta abri un caso ora tin prueba contundente o indicashón fuerte.

Nós ta bolbe puntra: ¿No tá straño qu Ministerio Público no a haci uzo di e posibilidad di scucha comunicashón telefónico entre van der Sloot yu y tata nèt después di e crimen? ¿Y tambe después?

¿Quico a para realmente di e kèdsnan, e clave qu lo por demostrá qu van der Sloot yu a cometé e crimen? Notábel tá con De Vries a evitá contestá e pregunta durante un entrevista. ¿Posiblemente e tin algu mas tras di man y lo presenté después?

Esaqui tá e teoría di conspirashón:

Abrimentu di e caso na novèmber 2007 di parti di procurador general hulandés Mos tábata nada otro qu teatro pa pone un fin tras di e caso. O sea, tábata un engaño, sigur considerando qu «pit bull» De Vries, lógicamente pa motibu di múltiple incongruencia di e caso, no quièr a laga bai pa caba. E macámbanan Mos y van der Sloot tábata sa mashá tempu caba di otro con e caso tá hincá den otro.

Ora «tata di criansa» Twitty poco dia pasá ta bisa qu e ta quere qu curpa policial na Aruba ya tábata na altura algún día después di desaparishón di Nataly Holloway, el a casi-casi dal e clabu riba su cabés. Den e caso aquí e no mester a acusá e martín (curpa policial), sino e carpinté qu ta tene e martin (ministerio público dominá pa macamba).

For di comienso ministerio público bou di còntròl hulandés tábata na altura di tur loque a pasa. For di comienso ministerio público a forma un belo di neblina pa desviá atenshón for di van der Sloot yu y tata. P’esey a bin cu e comedia di novèmber aña pasá pa caba di forma e cortina di huma.

Den contexto di e structúranan colonial racista qu ta controlá e posishonan clave manera husticia, tantu aparato di magistrado, como ministerio público controlá pa macamba, y especialmente cabés di ministerio público (procurador general), etc. etc. nán, si tá necesario ta yuda otro, tá cómplice di otro, ta yuda y lo yuda tapa pa otro. Tempu Alemania nazi a ocupá Paisnan Abou, tambe nán a pone tur «nan héndenan» na posishonan clave y estratégico. Por ehemplo por compará e figura di gobernador cu loque Seyss Inquart tábata, como Reichcommissar pa alemán na Paisnan Abou durante ocupashón nazi.[2]

Den e buqui E Tortura di El Dorado di p.306 pa 308 Albert Helman ta describí e rebelionan popular di 1891, 1911 (intento), 1931 y 1933 na Sürnam. Tambe Helman ta describí loque gobernador y procurador general di e témpunan ey a haci. Den e rebelión di 1933 e conocido Antom de Kom a participá activamente. Na dado momento autoridadnan ta cue de Kom presu durante entrega di un solicitud pa un audiencia cu gobernador. No por a culpa de Kom di absolutamente nada. Sin embargo e no ta haña su libertad. Después di algún luna ta deport'é pa Paisnan Abou. De Kom ta participá activamente den resistencia hulandés contra ocupashón nazi. E ta cai presu y dies día promé qu guera caba, de Kom ta fallecé den un campo di concentrashón alemán.

Helman su huicio, sin piedad, tá abolutamente corecto:

«Sin embargo su berdadero asesínonan tábata e cabesnan di queshi colonial y fascista, pasobra den su propio país e no por a queda.»

Esaqui ta pasa ora den bo mes país bó no tin nada di bisa.

Solamente pasobra nós tá colonia e caso aquí tá posíbel y hende manera Brinkman por ofendé nós den nos propio cas. Esaqui solamente tá posíbel den contexto colonial racista.

Solamente pasobra nós tá colonia, tá posíbel qu un miníster hulandés algún aña pasá ta tene un «onder-onsje» cu magistratura colonial hulandés na Còrçao, caminda na Paisnan Abou colón lo quima si méster haña sa qu un miníster hulandés a reuní cu magistratura hulandés.

Solamente den contexto colonial racista, tá posíbel qu ministerio público colonial controlá pa macamba ta duna protecshón na un famía macamba prominente implicá den un asesinato.


Papiamentu Bibu


[1] Den un programa di televisión aña pasá na KRO, o sea un emisora no progresivo y relativamente conservador, a duna publicidad di e campo di concentrashón aquí. E programa tábatin como título Guantánamo Vught. A aparte di e analogía cu e cámponan di concentrashón mericano na Guantánamo, Cuba, mester remarcá aqui qu Vught tábata, durante di ocupashón nazi, tambe un campo di concentrashón. Uza Vught, atrobe, como campo di concentrashón a pone amigu Marcel Kross remarcá qu arquitéctonan di e campo di concentrashón aquí den nan subconsenshi freudiano ta identificá nán cu nazismo. Enlace na e programa:

Guantánamo Vught

[2] Relashoná cu e punto aquí, por mustra riba diferente analogía entre e figúranan durante ocupashón nazi, manera reichcommissar y gobernador. Asina nós lo por duna mas ehemplo qu nós lo laga, por lo pronto, na imaginashón di e lector.

Nós lo quièr bisa lo siguiente relashoná cu e programa di Consenshi Civil di 8/2/2008. Den e programa aquí sr. Wiels ta remarcá qu mashá tempu a pone gobernador un banda. Pues, tá e instituto
Representashón di Hulanda pa Antilla ta manda. E sistema colonial racista no ta pone ningún figura clave un banda, tampoco gobernador. Sr. Wiels tin rasón den e sentido qu e representante di Paisnan Abou tá supervisor, superintendente (toezichthouder) di gobernador. ¿Paquico? Pasobra, siendo gobernador un yu di tera, Paisnan Abou no ta confi'é, aunque l'e por parce di tá sirbiendo interés di Paisnan Abou y no di su patria y, por lo tanto tin e «caracter» di «colaborador». Pone un yu di tera na e puesto ey, no tá nada mas qu un despiste. Su secretariado ta consistí di macamba. Por lo tanto, tur loque e lo quièr pensa o bisa, tin qu pasa aprobashón macamba. Di tur banda, constitushonalmente a pèrt'é hinqu'é den un coshèt. Y por si acaso, aínda su curasón di yu di tera lo por influenciá su consenshi y tuma un decishón contra interés macamba, anto a pone un supervisor riba je como dòbel seguridad.

Di tur forma a «cer'é adén» constitucionalmente.

Artículo 2 di Statü
t ta bisa qu gobernador ta e representante di gobièrnu di reino. ¿Con gobernador por tá representante di gobièrnu di reino y na mes momento tin un representante di Paisnan Abou?

Si analisá e concepto gobièrnu di reino, tur cos ta bira evidente. ¿Quen ta constituí gobièrnu di reino? Gabinete hulandés completo mas dos miníster plenipotenciario (representando respectivamente Antilla y Aruba). Ora di vota, ¿qui peso e voto di e minísternan plenipotenciario tin? Ningún peso. Por lo tanto, gobièrnu di reino, de echo, tá gobièrnu hulandés.

E figura representante di Paisnan Abou tá conforme Statü
t caminda ta formulá administrashón sólido o drechi (p.e. art. 43) pasobra a crea e figura aquí pa supervisá interesnan macamba.

E terminología representante di Paisnan Abou, anto, méster tá realmente supervisor o superintendente colonial di Paisnan Abou. Esaqui ta otro ehemplo di prostitushón di idioma (mira e artículo Prostitushón di Idioma).



E weblog aquí tá abrí awor pa reacshón. Tur reacshón someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e "weblogístanan" ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester di acuerdo cu nós).

No hay comentarios: