Un revista-laboratorio dedicá na poesía, proza, ciencia, arte, música, historia, política na papiamentu
El amor, madre, a la patria
No es el amor ridículo a la tierra
Ni a la hierba que pisan nuestras plantas.
Es el odio invencible a quien la oprime.
Es el rencor eterno a quien la ataca.

Jose Martí

12/31/2008

Tá o no tá

Nos disculpa pa tantu «silencio». Un que otro debí na trabou y un enfermedad un poco prolongá.

Mientras Cuba tá na punto di celebrá 50 aña di berdadero soberanía, Venezuela tin dies aña na caminda pa biba su berdadero soberanía, América Latino tá revolucionando y tá mas y mas integrando, nós ta tene porta di e prisòn colonial racista duru cerá. A ni masque e wardadó di presu ta abri porta. Al contrario, nós mes ta cera e porta, morto spantá.

Un pueblo qu sistemáticamente a queda someté na tortura, intimidashón y teror, no tá dispuesto di bira independiente. E teror y intimidashón aquí tábata asina total o totalitario qu nós forma di reacshoná den transcurso di tempu a penetrá y queda como un emoshón condishoná den áreanan di nos celéber qu ta «coordiná» miedu manera den nos troncón cerebral y amgydala. Nos celéber ta regulá nós instíntonan, nos reacshonan, y nos miédunan mas básico y rudimentario.

Miedu como emoshón condishoná. ¿Condishoná pa quico? Condishoná pa años tras años di intimidashón, asesinato, maltrato, tortura. Esaqui tin como resultado qu nós ta reacshoná diferente ora macamba ta atendé cu nós compará cu ora nós ta atendé cu otro o calque otro strañero. Nós sa qu e burdugu tá brutal y inclemente.

Tá asina so qu por comprondé paquico ora e burdugu papia, generalmente nós ta reacshoná diferente y te hasta cu pánico. Enter nos lenguahe corporal ta cambia, curpa ta cuminsá troce straño, nós ta manera hari fingí, finalmente nós ta actua manera un animal qu sa qu su doño tá un burdugu, qu ora e mir’é asta ta sinti cierto forma di alegría, qu sa qu e méster haci loque e burdugu ta bisa, qu calque momento por spera un gòlpi pero no sa qui ora e gòlpi ta bini. Esaqui tá total o totalitario.

Nós a llega di tende con periodista profeshonal ta cambia di comportamentu, ta cambia di tono di bos, casi sumiso, ora ta entrevistá un hulandés. Es mas, nós por a compará e cambio caminda den e mesún entrevista tin presente un antillano y un hulandés.

Asina totalitario qu por ehemplo nós ta bisa qu méster queda den reino pasobra Chávez quièr hòrta nos íslanan, caminda e ladron mes tá den nos cas ya pa mas qu tres siglo.

Asina totalitario qu nós ta argumentá qu tá mihó qu nós ta queda den reino pasobra Chávez quièr ocupá nós, mientras macamba tá ocupando nós ya pa mas qu tres siglo.

Asina totalitario qu nós ta bisa qu macamba quièr nós bon, qu nán ta stima nós.

Asina totalitario e intimidashón y teror aquí ta bai qu for di áñanan cincuenta nós mes, qu tá colonia, ta ripití qu nós tá autónomo. Por lo tanto awendía ta papia di autonomía. Ta papia di recolonisashón.


AUTONOMIA Y RECOLONISASHON: PROSTITUSHON DI IDIOMA

Pa diferente motibu uzo di e concepto autonomía y, por lo tanto, uzo di e concepto recolonisashón tá un eror estratégico grave.

Laga nós analisá e palabra autonomía brevemente. Su rais tá griego y ta bini di autos y nomos. Haci bó propio leynan y consecuentemente organisá bo mes sistema, SIN INFLUENCIA O METEMENTU DI UN SISTEMA DI AFO. Mas aleu p.e. den filosofía autonomía ta nificá un sistema pará riba su mes curpa sin influencia di otro sistema, sin qu otro sistema tá di nificashón pa su forma di operá.

A prostituí su sentido políticamente pasobra ta papia di autonomía ora realmente nós mester papia di colonia. A uz’é anto incorectamente pa un sistema qu continuamente tá bou di preshón y influencia di afó, den e caso aquí e sistema colonial racista macamba. Tin suficiente ehemplo a traves di historia pa demostrá qu continuamente p.e. vía preshón político, via e supuesto concordancia di ley, vía instruméntonan «cultural» manera Sticusa, enseñansa (basá riba nan sistema, por lo tanto, norma y balor macamba) etc. etc. tá crea influencia di afó riba nos autos nomos.

Statüt, e tapaqueshi macamba, cu tur su artículonan qu ta permití macamba intervení, ta substanciá nos ponencia qu autonomía, manera nos a uz’é y tá uzando, ta nificá realmente colonia. Nunca nós no a laga di tá un colonia. Y e proceso actual tá otro fase di e proceso di colonisashón pa llega na structúranan colonial na fabor di e colonisadó y ocupadó.

Si nós tá dispuesto, por fin, di aceptá qu nós tá colonia, anto lógicamente e concepto «recolonisashón» tambe tá incorecto. Pasobra simplemente no por papia di recolonisashón si sémper bai nós tábata un colonia.

Tur dos concepto a yuda brua hende y resultá den un discushón sin direcshón y caótico. Mientras tanto e colonisadó ta probechando di nos caos.

Estratégicamente uzo di e concéptonan autonomía y recolonisashón pa cu exterior (Coppal y Nashonan Uni) tábata igualmente un eror estratégico. Autonomía y recolonisashón tá ni carni ni piscá. N.U. ta comprondé lenguahe independentista. Independencia y soberanía tá lenguahe cla. N.U. tá creá entre otro pa e meta ey, y pa esey a crea e comishón di decolonisashón. No pa discutí riba algu qu nán mes no sa tá quico e tá y qu pa colmo tá totalmente corumpí y prostituí den su nificashón.

Pa cu e opresor colonisadó racista y su quinta columna tambe tábata un eror estratégico, pasobra awor e argumento tá: durante 50 aña nós tábatin autonomía –esey nós mes ta bisa- y nos a demostrá qu nós mes no por. Por lo tanto, tá hustificá qu ami, macamba, ta bai mete den bo asúntonan interno na tur nivel, pasobra BO MES NO POR. ¿E ta zona conocí? Tá nos himno nashonal: Nós mes no por. E discushón entre e diferente grúponan riba e punto di autonomía a resultá den un discushón caótico. Cada unu na su manera ta purba demostrá qu ta garantisá autonomía di un sistema, manera nós a caba di demostrá, qu no tá autónomo.

_______________________________

Entremés

Relashoná cu esaqui, nós ta quere qu un análisis breve di e aconteciméntunan durante y después di 15 di decèmber tá oportuno. Na promé lugá tá importante realisá nós qu pa di promé be den nos historia tá confrontando (e manifestashón dilanti di Marriott y esunaquí di 15 di decèmber) e colonisadó directamente y abiertamente. 30 di mei tábata na promé lugá un problema laboral, contra un elemento di e poder colonial racista (Shell / Wescar etc), pero sin embargo laboral. Esaqui tá directamente político.

Na di dos lugá, a confrontá e manifestántenan cu e fórsanan colonial local (polis, VKC etc.). A purba quibra e protesta cu secuestro di algún cabesante. Ora a ripará qu no tá logrando mata e protesta, a dicidí activá plan B y, bou pretexto di un bòm, manda tur hende na centro militar colonial principal. A forma dos círculo di protecshón: un círculo interno integrá pa e fórsanan colonial macamba y un círculo externo formá pa e fórsanan colonial local. Nada straño. E colonisadó sémper ta uza su fórsanan colonial local qu tin qu wanta e promé gòlpinan. Esey tambe tábata e caso ora a muda bai Parera. No a pone militar macamba para parti pafó caminda e promé confrontashón y promé gòlpi por cai.

Na di tres lugá, Balkenende su reacshón. Su reacshón no tábata reacshón di un persona rabiá pasobra e no por comprondé paquico nós tá asina insensato di no quièr aceptá e benefícionan di Declarashón Final. Al contrario, Balkenende su reacshón, tá reacshón di un macamba qu a pèrdè su còntròl den su arrogancia di superioridad pasobra a confronté. Tá númber dos riba e escala di e síndrome colonial racista di superioridad: Indignatio, indignashón. Balkenende tá indigná qu a confront’é. algu qu e no a spera.

______________________________

Finalmente, e único discushón real qu méster hiba tá: independencia. Postulando independencia como e único opshón real y viábel, no tábatin ningún posibilidad di duda. Independencia tá un so tin. No tin dos tipo o tres tipo di independencia.

Den acto 3 di escena 1 di e tragedia Hamlet di Shakespeare, e protagonista ta bisa: To be or not to be, that is the question;

Traducí esey por nificá: Tá o no tá, esey tá e dilema. No un cuestión o un pregunta, sino corectamente un dilema. Un enorme dilema pa nós ora ta papia independencia.

Tá o no tá.

Tá, tá libertad, soberanía, desarrollo, progreso. Pues cu independencia, en principio, tur cos tá posíbel.

No tá, tá capitulashón, entrega, opreshón y prisòn. Pues sin independencia nada tá posíbel.

¿Tantu miedu nós tin, qu scohe entre libertad o prisòn, desarollo o atraso, scohe entre tá o no tá, tá un dilema?


Papiamentu Bibu

12/24/2008

Cuáter Cuarteto

Cuáter Cuarteto – T.S. Eliot (un fragmento)

Burnt Norton

I

Tempu presente y tempu pasado
Tá tal bes presente den tempu futuro,
Y tempu futuro contené den tempu pasado.
Si tur tempu tá eternamente presente
Tur tempu tá irredimíbel.
Loque por tábata tá un abstracshón
Jis un posibilidad perpetuo
Solo den un mundu di teoría.
Loque por tábata y loque tábata
Ta mustra un solo fin, sémper presente.
Pásonan ta resoná den memoria
P’e caminda qu nós n’ tuma
P’e porta qu nós n’ abri nunca
Den e hardín di rosa. Mi palábranan ta resoná
Asinaqui, den bo mente.

-

12/17/2008

Palabra di Día: Indígena

Aunque en muchos casos son perfectamente intercambiables, las palabras indio e indígena tienen etimologías diferentes. El origen de la primera es más conocido: se formó a partir del nombre de la India, porque Cristóbal Colón creía que su viaje a través del Atlántico lo llevaría a ese país asiático; y así, llamó 'indios' a los habitantes del Nuevo Continente, creyendo que se trataba de Asia.

Indígena, en cambio, es un cultismo tomado del latín indigena, que significaba 'de allí' y, por extensión, 'primitivo habitante de un lugar, nativo'. Este término está compuesto de indi- (una variante del prefijo latino in-) y la raíz indoeuropea gen- 'parir', 'dar a luz', que también está presente en muchas palabras de nuestra lengua, como 'engendrar', 'gen', 'genealogía' y otras.

La voz 'indígena' aparece en textos en español a partir del siglo XVI:
[...] simplemente quiso referirse a la colonia fundada en ella por Marcelo compuesta de patricios romanos y de unos cuantos indígenas escogidos. (Juan Ginés de SEPÚLVEDA: Epistolario, 1532).


Sin embargo, en los diccionarios de la Real Academia no se registra hasta la edición de 1803, en la que apareció mencionado como «el que es natural del pais, provincia, ó lugar de que se trata»

Fuente: www.elcastellano.org

12/14/2008

Tapaqueshi Macamba

Mañán y otro mañán lo tin e notorio y detestábel Conferencia di Mesa Rondó, caminda den forma di un blitzkrieg, un bia mas, macamba ta purba tuma un paso mas den e proceso di consolidashón di e structúranan colonial.

Tá lamentábel qu aínda nos ta papia di autonomía sí o no, caminda asta esnán qu tá contra Declarashón Final y Conferencia di Mesa Rondó ta sigui defendé loque no tá defendíbel. Cu ningún argumento hurídico por defendé e presunto autonomía. Hasta esnán qu ta organisá e marcha di mañán nós a tende defendé e presunto autonomía cu vehemencia.

Sin embargo, mañán nós lo tá presente y nós lo marcha. Y si protestando nós ta logra qu e conferencia ta falla, nós a logra bastante.

Nós lo sigui insistí: mientras nós ta bati cabés si nós lo tin autonomía o no, nós lo no llega ningún caminda. Es mas: di tá formalmente colonial pa bira supuestamente un teritorio autónomo, pasando pa Trinta di Mei, ata nós tá na bispu di e día di infamia, caminda nós lo formalisá structúranan colonial un bia mas. Ma nós tá bibando mas qu 300 aña den infamia. Y precisamente Statüt tá e carpusa, e camisa di óncebar, e coshèt, e documento colonial abyecto ey qu tin nós wantá, sin posibilidad di desarollo, sin posibilidad di integrashón cu nós región. Tur aña nós ta sangra, mirando alrededor di 400 di nos yunan bai laga nós pa mayoría no bolbe nunca mas y aportá na edificashón di sociedad macamba. Profesor Weeber den un remetido den Amigoe a llam’é un «sistema di beca atrasá… manipulá pa interesnan macamba». Obviamente. Tá cumbiní macamba qu nos yunan ta bai studia alla. Atraé pa condishonan di trabóu qu mas nunca nos por igualá aqui, ta bai pèrdí pa sémper pa nós. Na inglés ta llam’é brain drain: fuga di celéber. Fidel Castro ta mishi continuamente cu e tópico aquí den su Reflexiones. E fuga di celéber aquí tá un di e motíbunan principal di nos subdesarollo. Y asina tin mas asuntu qu ta pone nós den en callehón sin salida aquí.

E callehón sin salida tin un nòmber: Statüt, como símbolo di ocupashón y colonisashón macamba. Nós a dun’é un nòmber mas llamativo: Tapaqueshi Macamba.

Tanten nós ta queda bou di e tapaqueshi macamba, queda, día adén día afó, impregná pa tur loque tá macamba bou di e tapaqueshi ey, nos bista nublá pa e huma diqui bou di e tapaqueshi ey, nós lo no por mira mas leu qu e tapaqueshi y nós lo no progresá.


Papiamentu Bibu

12/05/2008

Lectura Recomendá

Nós a cai atrás den publicashón. Nós ta presentá dos serie awe.

E promé tá un serie di cuáter artículo relashoná cu nos necesidad di independencia. E di dos artículo na man di C.A. Heidweiller (De knuppel in het koloniale hoenderhok) a causa un serie di otro artículo. Den e cadena di reacshón obviamente tábatin reacshón opuesto na nos necesidad di independencia basá riba arguméntonan falsu. Esaqui nós ta laga mihó pa otro bia como ehemplo di análisis anatómico di colonialismo y racismo. Un di e artículonan ya nós a publicá anteriormente.

E segundo serie tá na man di un alemán qu a analisá inherencia europeo y mericano den asúntonan interno venezolano. E promé artículo ya nós a publicá anteriormente relashoná cu elecshón na Venezuela.


Nós independencia:



Venezuela:

E artículonan di Ingo Niebel