Un revista-laboratorio dedicá na poesía, proza, ciencia, arte, música, historia, política na papiamentu
El amor, madre, a la patria
No es el amor ridículo a la tierra
Ni a la hierba que pisan nuestras plantas.
Es el odio invencible a quien la oprime.
Es el rencor eterno a quien la ataca.

Jose Martí

12/24/2009

Insomnio

Algún día pasá den óranan di mardugá, soño a bai laga nós. Na mes momentu, aínda cu wowo cerá, a surgi e siguiente fragmento:

m'a bira palabra
mí n´ta teme morto

Algún día después e fragmento aquí a haña un rabu. Promé qu nós adishon'é, nós quièr bisa lo siguiente:

Tur tá fragmento di 'algu' qu no a haña su fin. Loque nós no sa si tur cos lo queda te aqui, o qu mas fragmento lo manifestá. Tur dos fragmento a manifestá den óranan di mardugá. Tampoco tá sigur qu e fragméntonan tá parti di e mesún 'algu'.

m'a bira palabra
mí n´ta teme morto

no tin transishón
tur tá nada

un otro porta
ta abri
¿e último?

tá loque tábata
lo tá loque tá

© 2009 Papiamentu Bibu


E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e «bitacorístanan» ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

12/21/2009

Porfín

Porfín. Nós tábata warda e momento qu comandante Chávez lo a acusá makamba directamente di trahá plan di agreshón militar contra Venezuela. No Merca solamente, sino makamba tambe. Especialmente makamba. Makamba ta forma parti integral di e compleho militar genocida. Ya cuátershen aña nán no tá haciendo nada otro qu ocupá, dominá y explotá teritórionan na mundu qu no tá di nán. Y nos cas antillano tá parti di esey.

Makambalandia tá un estado terorista ladrón qu ta cuida esún cos qu ta producí CÈN. Nan supuesto bon nòmber, e supuesto bon nòmber cu cua makamba a crea e imagen qu ta trata di un pueblo pacífico y inofensivo, consagrá na e folclor di bista zapatu di palu y cultivá tulipán. Conservashón di e «instituto» cas real, algo sumamente costoso, ta sirbi e interés ey. Den caso contrali makamba mashá tempu lo a eliminá e anacronismo qu llama «cas real». Nan reina nán ta uza como un mercancía mas pa bende nan supuesto bon nòmber. Tin un otro término pa caracterisá esey, má nós lo lagu'é pa otro momento mas apropiá.

Cu pasenshi ta gana gloria. Y porfín no un persona desconocí o un moisés den desierto tá gritando y advirtiendo, sino un líder revolucionario, querí pa millones di hende rònd mundu qu a mustra e dede acusativo contra e sèt di ladronan aquí qu aínda tá ocupando nos cas, tá prostituyendo nos cas, y a prostituí nos cas mas aínda permitiendo e yánkinan pone un base militar mas.

Tur acto, tur discurso, tur palabra qu makamba y algún di nan malínchenan criollo manera Leerdam, a producí posterior na e acusashón di comandante Chávez tá parce típico arogancia makamba. ¿Qui mishi Chávez, un «krotbewoner» manera e otro malinche Stieven Ramdharie a llamé den Volkskrant (Chávez grapt nu over hulp aan Iraanse bom), papia asina di makamba? ¿Qui mishi Chávez acusá nán? Nán, e germánonan puro, enaltecí, supuesto defensornan di derecho humano y supuesto campionan di democracia, no ta haci nada malu. Bon so nán ta haci nan mundu.[1] Ya cuátershen aña makamba no ta haci nada malu. Pues loque parce nan derecho di protesta, nan indignashón tá realmente miedu. Miedu qu ta desenmascará nan berdadero naturalesa di ladrón, bandido, genocida, colonial rassista y ocupadó di nos cas sagrado.

Notábel tá tambe e strea di nòrt qu Andechi Albert a pèrdè den su declarashón den Extra awemainta exigiendo di Chávez declará qu e tá pará tras nos independencia. ¿Cua fuente Albert a consultá? ¿Fuente makamba? Den e encuentro na Copenhague qu Chávez a acusá makamba, el a bisa claramente qu mashá tempu caba nós méster tábata independiente. Cla y raspá. Mas cla, ni awa. Un bia mas un di nós ta cumpli cu e strategia makamba di dividí y goberná. Mira:


Chávez: EEUU y Países Bajos preparan agresión militar contra Venezuela


Awor t’e ora. Cuátershen aña di historia y actualidad colonial makamba méster tá suficiente pa sa qu makamba lo sacrificá nós ora tá necesario defendé y mantené nan gara colonial rassista. Cuátershen aña di historia colonial rassista y e ocupashón colonial rassista di nos cas, no ta pèrmití beneficio di duda, no ta pèrmití quere qu makamba tin bon intenshón. Nán meta tá pa consolidá y profundisá nan gara colonial rassista di Antilla y Aruba y nan meta tá principalmente e vasto resérvanan di petroli y gas qu Venezuela ta poseé. Äreanan di petroli y gas qu tambe tá cubri teritorio antillano.

Fòrnu tá subiendo di temperatura. «Es la hora de los hornos y no se ha de ver más que la luz», José Martí a scirbi.

Nós a atendé diferente be riba e situashón aquí. Un di e requisítonan primordial pa obligá makamba cooperá cu nos independencia y reconocé nos soberanía, tá preshón internashonal. Y preshón internashonal den e caso aquí ta sinónimo na desenmascará nan berdadero naturalesa colonial rassista ocupadó, desbaratá nan supuesto bon nòmber qu nán cu asina tantu cuidáo ta cultivá. Tá nos obligashón patriótico, independentista y soberanista reconocé e importancia di comandante Chávez su acusashón y subi  temperatura di e fòrnu qu makamba tá adén. Queda subi temperatura den e fòrnu te día nán sucumbí pa preshón y, contra nan boluntad colonial mas profundo y genético, reconocé nos independencia y soberanía. Comandante Chávez tá haciendo su parti. Awor tá nos turno haci nos parti.

Nós tá ante un «bentana di oportunidad», y no por lagué bai pèrdí, sino Dios-sa te qui día atrobe.

Comandante Chávez cu su acusashón a haci nós un inmenso fabor. Nós di nós parti lo haci Venezuela un gran fabor ora nós logra bira independiente y soberanamente exihí desocupashón militar yanki y makamba di nos cas.

Tá un aliansa natural qu ta sirbi un interés mutuo: independencia y soberanía di nos cas caribo-latinoamericano. Por lo tanto preservashón di nos existencia.

Independencia awó, no aworó.


Papiamentu Bibu



[1] Obervá e siguiente propaganda di nan Ministerio di Guera: «De Groeiende export van Vrede en Veiligheid. We laten het niet alleen bij woorden. De afgelopen decennia zijn Nederlandse mannen en vrouwen wereldwijd ingezet bij vredesmissies en operaties, bijvoorbeeld bij humanitaire rampen. We hebben een organisatie opgebouwd die op een dergelijke taak berekend is. Die klaar staat als de samenleving erom vraagt. Dat vraagt veel van onze mensen. Vakmanschap, inzet en betrokkenheid. En niet te vergeten: de bereidheid om ook in risicovolle situaties op te treden. Maar het levert ook wat op. Een bijdrage aan een betere wereld. Dat is de verantwoordelijkheid van Defensie.

Finalmente, den tur loque makamba ta bisa tin algún formulashón qu tin di aber cu placa: E texto ta cuminsá referí na «export». «Het levert ook wat op», e texto ta bisa. Sí, obviamente. Nán participashón, complicidad y culpabilidad na destrucshón di sociedad iraquí a producí pa Shell un contracto multi-billonario. Makamba su ocupashón colonial rassista di teritorio antillano ya pa cuátershen aña a producí y tá produciendo billones. Y makamba su participashón na desestabilisashón, sabotahe y agreshón contra Venezuela, usando nos cas, tin di haber cu petroli y gas.


E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e «bitacorístanan» ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

12/11/2009

¿Pa quico Merca tá na Afganistán?



E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e «bitacorístanan» ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).

12/02/2009

Un Pacto cu Libertad


A llega e ora di tuma posishón. A llega e ora di definí posishón. ¿Na cua banda nós tá pará? Neutralidad tá complicidad. Neutralidad tá traishón.

A llega e ora di cera un pacto. Tá ora di e pacto di independencia.

E pacto ta bisa qu tur qu tá na fabor di independencia, tin e obligashón sagrado y incondishonal di apoyá y protehá e proceso histórico qu nós tá adén.

E proceso histórico na e momento aquí tin un líder. E líder tin un nòmber. Tá e momento di laga un banda tur futilidad, tur mezquindad, tur traba, tur cos chiquitu, tur pero, tur pasobra, tur paquico, tur duda. Ta e momento di laga un banda tur interés personal, tur agènda particular, tur envidia.

Nós ta cita:

«Grandesa di un pueblo tá den relashón directo cu grandesa di su strategia, di su soño, di su vishón largu. Solamente un pueblo grandi tá capás di acshonan trascendente, di funda mundu.»

«E colonisadó sa esey, y ta basa su dominashón riba bista còrticu di e pueblo sometí: Ta limit’é na inmediatismo individual, na recompensa rápido, na wiriwiri, na solushón egoísta, na traishón, na particularidad, na soborno, na chantahe. Nán ta purba qu lucha pa sobrebibencia, pa subsistí den e teríbel situashón di opreshón, di miseria, tá e centro di bida. Nán ta castr’é di tur buelo altu, di tur soño. Asina ta condená e pueblo ignorante na sclabitud perpetuo.»

Ora e prócer y mártir sürnám Anton de Kom a scirbi, y nós ta parafraseá, «Nós, e catíbunan di Antilla», e no tábata quièr men sclabitud físico, catibu na cadena, sino e catibu den pensamentu, den soño y den acshón, e persona desarticulá, desubicá, inerme, letárgico qu no tin fin di pone un fin na su condishón di sclabitud mental y spiritual.

Solo un pueblo consciente tá capás di quibra cu e cadénanan di sclabitud y comprondé qu libertad tá e único condishón qu lo hib’é na felicidad y normalidad. Su strategia tá libertad, libertad, libertad.

Bolívar di: «Un pueblo ignorante tá instrumento di su propio destrucshón.»

Libertad tá e raís fundamental di nos lucha. Libertad tá e strategia fundamental di nos lucha. E raís aquí nós tin qu busca, soña, deseá di enter nos curasón y enter nos alma y finalmente logra.

Martí di: «Na raís ta bai e hende berdadero. Radical no tá mas qu esey: esún qu ta bai na raís. No por llama radical es qu no ta mira cos den su fondo.»


¿Y cua tá e fondo final?

Esún qu a ocupá tera ilegalmente, no tin ningún di derecho di papia. No tin ningún derecho qu por hustificá makamba su ocupashón colonial racista. Lo único qu a queda makamba tá e obligashón di desocupá nos cas, hala quita y paga pa cuátershen aña di ocupashón colonial racista. Esaqui tá e fondo final. Tur sobrá discushón riba tratado y derecho internashonal tá pèrdèmentu di tempu, tempu balioso.

Esún qu ta busca perfecshón den e proceso, esún qu ta busca perfecshón den esnán qu ta carga e proceso, esún qu ta busca perfecshón den líder di e proceso, ta cumpli cu e meta di tur tempu di makamba: dividí e goberná. Esún qu ta busca perfecshón ta cumpli cu loque artículo 3 di Resolushón 1514 ta advertí contra je. Nós ta parafraseá: «E supuesto falta di preparashón den orden político, económico, social o educativo no por sirbi nunca como pretexto para retrasá independencia.»

Cu chantahe, manipulashón, soborno, teror y traishón, manera sémper makamba a haci a través di cuátershen aña, tá purbando di anexá teritorio antillano y profundisá, mas aínda, nan gara colonial racista di tur tempu.

Sin embargo, a pesar di tur cos, resistencia contra makamba tá creciendo. E tá creciendo na e altúranan qu a sa di propiná colonialismo makamba un derota den e referéndum di mei 2009. E tá creciendo na e altúranan qu ya independencia no tá palabra malu, ya independencia a sali for di clandestinidad.

Independencia tá In. Independencia tá Cool. Independencia tá Sexy.

E movementu independentista tá creciendo. No por wanta e ola mas.

Tempu tá priñá di e supremo deseo di libertad. Nós tá su vrumu.

Laga nós cera un pacto cu libertad, incondishonalmente. Asina libertad por nace felismente.

Independencia awó, no aworó.

Nós lo triunfá.

Papiamentu Bibu



E bitácora aquí tá abrí pa reacshón. Tur reacshón tá someté na moderashón y solamente lo sali publicá si e «bitacorístanan» ta haña qu ta trata di un reacshón constructivo (no necesariamente mester tá di acuerdo cu nós).